Badania jelit u dzieci a zaburzenia mikrobioty jelitowej

Jelita pełnią w naszym organizmie wiele istotnych funkcji. Są oczywiście fundamentalnym elementem układu trawiennego, ale również, co ciekawe, odporności. Flora bakteryjna jelit jest niezwykle ważna z punktu widzenia układu immunologicznego. Antybiotykoterapia, podróże, biegunki – wszystko to może zaburzyć kruchą równowagę bakteryjną w jelicie. Jakie badania warto zrobić, by sprawdzić stan swoich jelit?

Czym jest mikrobiota jelitowa?

Mówiąc o mikrobiocie warto wspomnieć, że występuje ona w całym układzie pokarmowym, nie tylko w obrębie jelit. Układ pokarmowy człowieka jest wyjątkowo długi - ma nawet 8 metrów długości w związku z czym nie dziwi fakt, dużej ilości bakterii w jego obrębie. Niektóre źródła wskazują, że w ludzkim przewodzie pokarmowym może występować nawet 1500 różnych gatunków bakterii.

Bakterie występujące w obrębie jelita grubego, nie będą tymi samymi, które bytują w żołądku czy też w jamie ustnej. To, jaki rodzaj bakterii, tworzących ten złożony ekosystem, możemy spotkać w danym obszarze układu pokarmowego, zależy między innymi od środowiska (pH) oraz dostępnego pożywienia. Mimo tych różnic, układ pokarmowy zapewnia bardzo dobre miejsce dla życia i wzrostu wielu mikroorganizmów. Warto także zauważyć, że skład omawianego mikrosystemu ulega zmianom w ciągu całego życia człowieka. Zaburzenie prawidłowej homeostazy mikrobiomu jelitowego fachowo nazywane jest dysbiozą

Mikroflora jelitowa jest bardzo ważna dla „cyklu życiowego” enterocytów, czyli struktur, biorących udział w procesach wchłaniania z jelita cienkiego. Bakterie mają również ogromny wpływ na rozkład treści pokarmowych. Co ciekawe, mikroflora bakteryjna bierze również udział w syntezie niektórych witamin na przykład tych z grupy B i K, które są niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania organizmu.

Lek. Mateusz Nawrocki

Zaburzenia mikrobioty

Jak wspomniano skład mikrobioty jest różny w poszczególnych częściach układu pokarmowego. Należy także pamiętać o wieku, bowiem skład flory bakteryjnej będzie różnił się u małych dzieci i u osób dorosłych. Można zatem stwierdzić, że zmiany te są fizjologiczne i uważa się je za całkowicie prawidłowe. Warto jednak wspomnieć, że szereg różnych czynników może również wpływać na zaburzenia typowego składu mikrobioty. W dużym stopniu wpływa na to dieta. Dowodem na to niech będzie różnica w składzie mikrobiomu niemowląt karmionych piersią i na przykład młodych dorosłych, stosujących klasyczną dietę. Bez wątpienia niezachwiany skład bakterii, bytujących w układzie pokarmowym, ma wpływ na stan naszego zdrowia i samopoczucia. Naukowcy coraz większą uwagę zwracają na związek mikrobioty z występowaniem niektórych chorób – na przykład cukrzycy, otyłości, miażdżycy, nadciśnienia tętniczego, a nawet chorób nowotworowych. Warto zatem dbać o odpowiedni skład flory bakteryjnej jelit, bowiem może mieć on wpływ na cały organizm człowieka.

Niestety, jednym z czynników, który znacząco wpływa na zachwianie prawidłowego składu mikrobioty jelitowej są zażywane leki. Te, które mogą mieć największy (niestety niekorzystny) wpływ na skład mikrobiomu jelitowego, to oczywiście antybiotyki. Poza nimi, należy także wspomnieć o niesteroidowych lekach przeciwzapalnych (NLPZ) oraz inhibitorach pompy protonowej (IPP). Duży problem stanowi nadużywanie wielu z tych leków – na przykład stosowanie antybiotyków, wtedy, kiedy nie jest to konieczne. Antybiotykoterapia u najmłodszych dzieci może skutkować zachwianiem prawidłowego składu mikroflory bakteryjnej. Konsekwencje tej sytuacji mogą wystąpić zarówno w wieku dziecięcym jak i w późniejszym okresie młodości , czy też w trakcie życia dorosłego.

U dzieci jedną z dominujących przyczyn zaburzeń prawidłowego składu mikroflory bakteryjnej jelit jest stosowanie antybiotykoterapii. Oczywiście ta grupa leków jest niezwykle potrzebna – pozwala na wyleczenie wielu chorób, dzisiejsza medycyna bez antybiotyków nie mogłaby jakkolwiek funkcjonować. Należy jednak pamiętać o stosowaniu tych leków zgodnie z wskazaniami.

Flora bakteryjna jelit u dzieci – badania

W przypadku jakichkolwiek nieprawidłowości ze strony układu pokarmowego konieczne jest wdrożenie odpowiedniej diagnostyki. Oczywiście przyczyną wielu dolegliwości mogą być zaburzenia prawidłowego działania mikrobioty, ale należy brać również pod uwagę inne przyczyny. Ich wykluczeniem powinien zająć się lekarz, który w oparciu o przeprowadzone badania, będzie mógł postawić odpowiednią diagnozę.

Postawienie trafnej diagnozy warunkuje wdrożenie skutecznego leczenia. W przypadku niektórych chorób zastosowanie znajdują środki wspomagające odbudowę naturalnej flory bakteryjnej jelit. Jednym z przykładów zastosowania probiotyków jest ich wykorzystanie w terapii ostrej biegunki infekcyjnej, czy też biegunki poantybiotykowej.

Jak zbadać jelita? Istnieje kilka różnych badań, które pozwalają na ocenę jelit. Najmniej inwazyjnym jest badanie ultrasonograficzne – jest bezpieczne i niebolesne. Nie jest konieczne specjalne przygotowanie do badania – należy jedynie pamiętać o pozostaniu na czczo ok. 8-10 godzin przed badaniem. Z kolei badaniem, które wymaga odpowiedniego przygotowania (oczyszczenia jelita) jest kolonoskopia, pozwalająca na ocenę wnętrza jelit. Wymienione badania nie pozwalają jednak na ocenę mikrobioty – w tym celu można wykonać tak zwany gastroprofil, który opiera się na analizie kału.

Kolonoskopia jest badaniem trudnym do wykonania u dziecka. Może być bolesna i wiąże się z dużym dyskomfortem. Przeprowadza się ją tylko z wyraźnym wskazaniem, zwykle do diagnostyki zespołu jelita drażliwego i przewlekłego zapalenia jelit. Dziecko musi być na czczo, a przed badaniem powinno przyjąć środki przeczyszczające, aby w jelitach nie zalegały resztki pokarmowe.

Kolonskopia jest badaniem inwazyjnym. Dlatego jako badanie pierwszego wyboru w dolegliwościach wskazujących na stany zapalne wykonuje się badanie stężenia kalprotektyny w kale. Wynik badania poniżej 50 µg/g, bez żadnych dodatkowych objawów, może pomóc w wykluczeniu choroby zapalnej jelit i uniknięciu kolonoskopii.

Bibliografia:

1. Rakowska M., Lichosik M., Kacik J., Kalicki B., Wpływ mikrobioty na zdrowie człowieka, Pediatria i Medycyna Rodzinna 2016, 12 (4), s. 404–412.
2. Radwan P., Skrzydło-Radomańska B., Rola mikroflory jelitowej w zdrowiu i chorobie, Gastroenterologia Praktyczna 2013, 2, s. 1–11.
3. Gałęcka M., Basińska A.M., Bartnicka A., Znaczenie mikrobioty jelitowej w kształtowaniu zdrowia człowieka — implikacje w praktyce lekarza rodzinnego, Wybrane Problemy Kliniczne: file:///C:/Users/e.radecka/Downloads/58042-154909-2-PB%20(2).pdf, dostęp na dzień: 10.05.2022.

Lek. Mateusz Nawrocki

ACI/475/06-2018

Data publikacji: 01.01.1970

---