Objawy odwodnienia u dziecka – jak je rozpoznać?
Spis treści
Odwodnienie to stan, w którym w organizmie dziecka znajduje się za mało wody i elektrolitów niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania. Każdy człowiek potrzebuje płynów – ich ilość powinna być dostosowana do wieku i masy ciała. Zapotrzebowanie zwiększa się w trakcie choroby przebiegającej z gorączką czy przy wymiotach i biegunce. Jak rozpoznać odwodnienie u dziecka i jak zapobiegać temu groźnemu dla zdrowia stanowi?
Odwodnienie u dziecka – zapobiegaj!
Woda to podstawowy składnik naszego ciała. Myśląc o jej zawartości w organizmie wyobrażamy sobie ciecze takie jak krew, mocz czy płyn mózgowo-rdzeniowy, ale tak naprawdę znajduje się w każdej naszej komórce. Jej udział procentowy zmniejsza się wraz z wiekiem. I tak, u noworodka stanowi aż 75% masy ciała, a u osoby w wieku podeszłym poniżej 50%1. Zawartość wody u dorosłych kobiet jest mniejsza niż u mężczyzn, natomiast u dzieci nie ma różnic między płciami. Woda pełni w organizmie wiele istotnych funkcji – jest odpowiedzialna za regulowanie temperatury, bierze udział w reakcjach metabolicznych, chroni narządy oraz dostarcza składniki odżywcze do wszystkich tkanek.
Każdy człowiek powinien wypijać codziennie określoną ilość płynów – dawkę należy dopasować do wieku i wagi. Warto wiedzieć jaka jest zalecana wartość, aby móc nadzorować nawadnianie dziecka. Podstawowe dobowe zapotrzebowanie na płyny wylicza się na podstawie metody Hollidaya i Segara2:
- 1–10 kg mc. – 100 ml/kg mc.
- 10–20 kg mc. – 1000 ml + 50 ml/kg mc. na każdy kg >10 kg mc.
- >20 kg mc. – 1500 ml + 20 ml/kg mc. na każdy kg >20 kg mc.
Wynika z tego, że dziecko ważące 15kg musi przyjąć 1,5L płynów każdego dnia. Jednak w niektórych sytuacjach podstawową ilość trzeba zwiększyć – dzieje się tak przy wysiłku fizycznym, wysokiej temperaturze, chorobie przebiegającej z gorączką, biegunce i wymiotach. Jeśli nie będziemy uzupełniać traconej dodatkowo wody, może dojść do groźnego w skutkach odwodnienia organizmu.
Objawy odwodnienia dziecka
Rodzice i opiekunowie powinni wiedzieć jak sprawdzić czy dziecko jest odwodnione. Zazwyczaj nie jest to trudne, chociaż im mniejsze dziecko, tym większej wymaga czujności. Oznaki odwodnienia u niemowlaka pojawiają się szybciej niż u starszego dziecka i zwykle gwałtowniej postępują, a jednocześnie takie maleństwo nie powie nam, że źle się czuje czy chce mu się pić.
Do najważniejszych objawów odwodnienia u dzieci zaliczamy:
- Zmienione zachowanie – rozdrażnienie albo przeciwnie – mniejsza aktywność, większa senność.
- Oddawanie mniejszej ilości moczu – pieluszki są mniej napełnione lub dziecko rzadziej chodzi do toalety.
- Suche śluzówki – co widać po spierzchniętych wargach czy suchym języku.
- Zdecydowanie większe pragnienie niż zwykle lub tak duża senność i apatyczność, że dziecko nie zgłasza pragnienia a wiemy, że tego dnia utraciło sporo płynów.
- Płacz bez łez.
- Zapadnięte ciemiączko – objaw odwodnienia u niemowlaka, starsze dzieci mają już zwykle zarośnięte ciemiączko.
- Spadek wagi – istotny objaw odwodnienia u noworodka, które jest często ważone i rodzice znają dokładną wagę z okresu przed chorobą.
Jeśli zauważymy u dziecka powyższe symptomy, niezwłocznie udajmy się do lekarza, który oceni jaki jest stopień nasilenia odwodnienia i poinformuje o leczeniu. Zazwyczaj drażliwość i łapczywe picie świadczą o lekkim lub umiarkowanym zaawansowaniu, nie wymagającym hospitalizacji. Natomiast dzieci „lecące przez ręce”, które odmawiają doustnego przyjmowania płynów muszą być szybko przyjęte do szpitala i nawadniane dożylnie.
Pobyt w szpitalu jest zawsze stresującym przeżyciem, dlatego najlepiej działać wcześniej, zanim pojawi się odwodnienie u dziecka. Objawy mogą wystąpić nawet kilka godzin po intensywnej utracie płynów. W takiej sytuacji nie należy czekać tylko od razu podawać płyny i elektrolity. Postępowaniem pierwszego wyboru są doustne płyny nawadniające o zmniejszonej osmolarności. Pozwalają dziecku odpowiednio się nawodnić i uzupełnić niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania organizmu minerały. Powinny być podawane regularnie, w ilości 5–10 ml/kg mc., po każdych wymiotach lub stolcu biegunkowym3, oczywiście dodatkowo tj. oprócz podstawowego zapotrzebowania. W innych stanach zwiększających utratę wody i elektrolitów również należy je stosować. U dziecka wcześniej zdrowego, bez choroby nerek, nie musimy się obawiać o przewodnienie, ponieważ ewentualny nadmiar płynów wydali z moczem.
O ile starsze dzieci można przekonać, że intensywne nawadnianie jest konieczne dla ich zdrowia, o tyle maluchy często odmawiają picia. Takim przykładem może być odwodnienie niemowląt. Objawy potrafią szybko doprowadzić do konieczności hospitalizacji. U niechętnych do picia dzieci warto sięgnąć po smakowe płyny nawadniające np. malinowe czy jabłkowe. Wykazują taką samą skuteczność i mogą uchronić dziecko przed dożylną interwencją. Czasami, zwłaszcza w przypadku nasilonego odruchu wymiotnego, pomaga także schłodzenie płynu i podawanie go w maleńkich ilościach a bardzo często.
Powiązane artykuły:
Błędy żywieniowe a biegunka u dziecka i niemowlaka >>
Kiedy i do jakiego lekarza udać się z biegunką lub wymiotami u dziecka? >>
Objawy nieprawidłowego funkcjonowania jelit u niemowlaka >>
Lek. Irena Wojtowicz
Data publikacji: 24.08.2024