Objawy odwodnienia u dziecka – jak je rozpoznać?

 

Odwodnienie to stan, w którym w organizmie dziecka znajduje się za mało wody i elektrolitów niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania. Każdy człowiek potrzebuje płynów – ich ilość powinna być dostosowana do wieku i masy ciała. Zapotrzebowanie zwiększa się w trakcie choroby przebiegającej z gorączką czy przy wymiotach i biegunce. Jak rozpoznać odwodnienie u dziecka i jak zapobiegać temu groźnemu dla zdrowia stanowi? 

Odwodnienie u dziecka – zapobiegaj! 

Woda to podstawowy składnik naszego ciała. Myśląc o jej zawartości w organizmie wyobrażamy sobie ciecze takie jak krew, mocz czy płyn mózgowo-rdzeniowy, ale tak naprawdę znajduje się w każdej naszej komórce. Jej udział procentowy zmniejsza się wraz z wiekiem. I tak, u noworodka stanowi aż 75% masy ciała, a u osoby w wieku podeszłym poniżej 50%¹. Zawartość wody u dorosłych kobiet jest mniejsza niż u mężczyzn, natomiast u dzieci nie ma różnic między płciami. Woda pełni w organizmie wiele istotnych funkcji – jest odpowiedzialna za regulowanie temperatury, bierze udział w reakcjach metabolicznych, chroni narządy oraz dostarcza składniki odżywcze do wszystkich tkanek. 

Każdy człowiek powinien wypijać codziennie określoną ilość płynów – dawkę należy dopasować do wieku i wagi. Warto wiedzieć jaka jest zalecana wartość, aby móc nadzorować nawadnianie dziecka. Podstawowe dobowe zapotrzebowanie na płyny wylicza się na podstawie metody Hollidaya i Segara²: 

• 1–10 kg mc. – 100 ml/kg mc. 
• 10–20 kg mc. – 1000 ml + 50 ml/kg mc. na każdy kg >10 kg mc. 
• >20 kg mc. – 1500 ml + 20 ml/kg mc. na każdy kg >20 kg mc. 

Wynika z tego, że dziecko ważące 15kg musi przyjąć 1,5L płynów każdego dnia. Jednak w niektórych sytuacjach podstawową ilość trzeba zwiększyć – dzieje się tak przy wysiłku fizycznym, wysokiej temperaturze, chorobie przebiegającej z gorączką, biegunce i wymiotach. Jeśli nie będziemy uzupełniać traconej dodatkowo wody, może dojść do groźnego w skutkach odwodnienia organizmu. 

Objawy odwodnienia dziecka 

Rodzice i opiekunowie powinni wiedzieć jak sprawdzić czy dziecko jest odwodnione. Zazwyczaj nie jest to trudne, chociaż im mniejsze dziecko, tym większej wymaga czujności. Oznaki odwodnienia u niemowlaka pojawiają się szybciej niż u starszego dziecka i zwykle gwałtowniej postępują, a jednocześnie takie maleństwo nie powie nam, że źle się czuje czy chce mu się pić. 

Do najważniejszych objawów odwodnienia u dzieci zaliczamy: 

1. Zmienione zachowanie – rozdrażnienie albo przeciwnie - mniejsza aktywność, większa senność. 
2. Oddawanie mniejszej ilości  moczu - pieluszki są mniej napełnione lub dziecko rzadziej chodzi do toalety. 
3. Suche śluzówki - co widać po spierzchniętych wargach czy suchym języku. 
4. Zdecydowanie większe pragnienie niż zwykle lub tak duża senność i apatyczność, że dziecko nie zgłasza pragnienia a wiemy, że tego dnia utraciło sporo płynów. 
5. Płacz bez łez. 
6. Zapadnięte ciemiączko – objaw odwodnienia u niemowlaka, starsze dzieci mają już zwykle zarośnięte ciemiączko. 
7. Spadek wagi – istotny objaw odwodnienia u noworodka, które jest często ważone i rodzice znają dokładną wagę z okresu przed chorobą. 
    

Jeśli zauważymy u dziecka powyższe symptomy, niezwłocznie udajmy się do lekarza, który oceni jaki jest stopień nasilenia odwodnienia i poinformuje o leczeniu. Zazwyczaj drażliwość i łapczywe picie świadczą o lekkim lub umiarkowanym zaawansowaniu, nie wymagającym hospitalizacji. Natomiast dzieci „lecące przez ręce”, które odmawiają doustnego przyjmowania płynów muszą być szybko przyjęte do szpitala i nawadniane dożylnie.  

Pobyt w szpitalu jest zawsze stresującym przeżyciem, dlatego najlepiej działać wcześniej, zanim pojawi się odwodnienie u dziecka. Objawy mogą wystąpić nawet kilka godzin po intensywnej utracie płynów. W takiej sytuacji nie należy czekać tylko od razu podawać płyny i elektrolity. Postępowaniem pierwszego wyboru są doustne płyny nawadniające o zmniejszonej osmolarności. Pozwalają dziecku odpowiednio się nawodnić i uzupełnić niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania organizmu minerały. Powinny być podawane regularnie, w ilości 5–10 ml/kg mc., po każdych wymiotach lub stolcu biegunkowym³, oczywiście dodatkowo tj. oprócz podstawowego zapotrzebowania. W innych stanach zwiększających utratę wody i elektrolitów również należy je stosować. U dziecka wcześniej zdrowego, bez choroby nerek, nie musimy się obawiać o przewodnienie, ponieważ ewentualny nadmiar płynów wydali z moczem.  

O ile starsze dzieci można przekonać, że intensywne nawadnianie jest konieczne dla ich zdrowia, o tyle maluchy często odmawiają picia. Takim przykładem może być odwodnienie niemowląt. Objawy potrafią szybko doprowadzić do konieczności hospitalizacji. U niechętnych do picia dzieci warto sięgnąć po smakowe płyny nawadniające np. malinowe czy jabłkowe. Wykazują taką samą skuteczność i mogą uchronić dziecko przed dożylną interwencją. Czasami, zwłaszcza w przypadku nasilonego odruchu wymiotnego, pomaga także schłodzenie płynu i podawanie go w maleńkich ilościach a bardzo często. 

 

Lek. Irena Wojtowicz 

ACIDO/027/05-2021

Data publikacji: 28.08.2018

---