Zęby mleczne i zęby stałe u dziecka i niemowlaka

 

W życiu człowieka występują dwa rodzaje uzębienia.  Jako pierwsze pojawiają się zęby mleczne. Wyrzynają się między 6 a 30 miesiącem życia. Nie powinno nas jednak martwić gdy pojawiają się one o 2-3 miesiące wcześniej lub później.

Zęby mleczne

Zęby mleczne na pierwszy rzut oka przypominają zęby stałe, jednak znacząco się od nich różnią. Ich korzenie są cieńsze i mniejsze, a także prostsze. Korony mają dużo cieńszą warstwę szkliwa i zębiny, czyli twardych tkanek zęba, które są słabo zmineralizowane- „utwardzone”. Oznacza to, że są one bardziej podatne na działanie kwasów w jamie ustnej niż zęby stałe. Przez co, powinniśmy przywiązywać jeszcze większą wagę do dbania o higienę i wzmacnianie zębów mlecznych. Ich zadaniem jest przygotowanie miejsca dla zębów stałych, których zawiązki rozwijają się pod nimi. Są barwy niebiesko-białej, w odróżnieniu od zębów stałych, które mają kolor żółto-biały.

W uzębieniu mlecznym mamy dwadzieścia zębów, które ze względu na to jak wyglądają i jaką pełnią funkcję dzielimy na trzy grupy: siekacze (8), kły (4) i trzonowce (8). Siekacze mają kształt „łopatowaty” i jako pierwsze pojawiają się w jamie ustnej. Ich brzegi sieczne są proste i nie mają typowych dla zębów stałych falistości, nierówności i wrębów. Kły znajdują się za siekaczami i powszechnie nazywane są „trójkami”. Mają kształt stożkowaty. Są ostre i wyższe od pozostałych zębów. I wreszcie zęby trzonowe, po dwie pary w każdym łuku. Pierwsze trzonowce są znacznie mniejsze od drugich. Ich funkcją jest rozdrabnianie pokarmów.

Zęby stałe

Zęby stałe zaczynają wyrzynać się około 6 roku życia. Pierwszymi, które pojawiają się w jamie ustnej są siekacze centralne w żuchwie lub pierwsze trzonowce (szóstki). Wyrzynaniu się zębów stałych powinien towarzyszyć wzrost kości żuchwy i szczęki, prowadzący do powstania szparowatości (przestrzeni) między zębami mlecznymi oraz do wytworzenia miejsca dla pierwszych trzonowców.  Następnie w jamie ustnej pojawiają się siekacze centralne w szczęce oraz boczne w żuchwie (około 7 roku życia), siekacze boczne w szczęce (około 8 roku życia). Kły i pierwsze przedtrzonowe pojawiają się około 10 roku życia, drugie przedtrzonowce około 11 roku życia, a drugie trzonowce około 12 roku życia. Zęby trzecie trzonowe mogą pojawić się w każdym wieku lub wcale. Zazwyczaj najpierw wyrzynają się zęby w żuchwie, a potem w szczęce. Dziewczynki zazwyczaj ząbkują szybciej od chłopców. Jeśli żaden ząb stały nie pojawi się do 8 roku życia konieczny jest kontakt ze stomatologiem.

Świeżo wyrznięte zęby stałe charakteryzują się wyraźnymi guzkami oraz głębokimi bruzdami. Szkliwo posiada wiele delikatnych wzniesień i zagłębień, które wraz z dorastaniem znikają.

Młode zęby stałe mają cienką warstwę zębiny i ogromną komorę miazgi w porównaniu z zębami dojrzałymi. W komorze znajdują się naczynia i nerwy. Ma to ogromne znaczenie w aspekcie demineralizacji, która w młodych zębach znacznie szybciej dotrze do nerwu, bo grubość tkanek twardych jest mniejsza i możliwość przenikania dla kwasów łatwiejsza.

Magdalena Zielnik, lekarz dentysta

Rodzaje zębów i ich funkcje

Siekacze górne są dużo większe od dolnych. Siekacze centralne w szczęce to największe siekacze w uzębieniu człowieka. Korony mogą mieć kształt czworokątny lub dążący do trójkątnego. Na brzegu siecznym mają charakterystyczną „falbankę”, która zanika w czasie dorastania- ściera się przy spożywaniu pokarmów. Im dieta bogatsza w twarde produkty tym szybciej.  W porównaniu do malutkich zębów mlecznych, w niewielkiej buzi sześciolatka, centralne siekacze wydają się ogromne. Jest to jednak tylko wrażenie, które znika wraz ze wzrostem dziecka. Górne siekacze boczne są zdecydowanie mniejsze i bardziej różnorodne. Zdarza się, że są stożkowate albo, że jest ich brak. Brak zawiązków zębów stałych staje się coraz bardziej powszechny i boczne siekacze w szczęce są zębami, których stosunkowo najczęściej brak. Często uwarunkowane jest to genetycznie. To znaczy, że jeśli u jednego z rodziców brak jest tych zębów, prawdopodobne jest, że u dziecka również może to wystąpić.  Siekacze dolne są mniejsze od górnych o kształcie dłutowatym. Centralne i boczne są mniej więcej tej samej wielkości. Kły to zęby z najdłuższymi korzeniami. Znajdują się na załamaniu łuków i mniej więcej w 1/3 szerokości „zaginają” się. Przedtrzonowce to zęby zbudowane z dwóch guzków. W szczęce mają one prawie taka samą wysokość. W żuchwie natomiast guzki policzkowe są dużo wyższe od językowych. Mamy ich osiem. Po dwa każdej strony łuku. Zęby trzonowe są największe i najbardziej zróżnicowane. Mogą mieć 4, 5 lub nawet 6 guzków. Służą do rozdrabniania pokarmów.

Zęby mleczne a stałe - porównanie

Jak widać uzębienie mleczne i stałe różni się znacznie. Różnice dotyczą liczby, barwy, kształtu, wielkości. Uzębienie mleczne składa się z 20 zębów, stałe z 32. U większości dzieci zęby stałe są też dużo większe od mlecznych. Zęby stałe są koloru żółto-kremowego, mleczne maja barwę biało- niebieską.  Często niepokoi to rodziców, ponieważ zęby stałe wydają się, przy obecności mlecznych, bardzo żółte. W uzębieniu mlecznym mamy trzy grupy zębowe- siekacze, kły i trzonowce. W uzębieniu stałym występują jeszcze przedtrzonowce.  W uzębieniu mlecznym występuje tak zwana ruchomość fizjologiczna, spowodowana resorpcją korzeni zębów mlecznych. Jest to proces przygotowujący do wypadnięcia zęba. Ruchomość zęba stałego jest zawsze objawem jakiejś patologii. Powinniśmy pamiętać o tym, że  w życiu dziecka występuje okres uzębienia mieszanego (między 6 a 12 rokiem życia), kiedy w jamie ustnej znajdują się zarówno zęby mleczne i stałe.

Jeśli chodzi o higienę jamy ustnej z uzębieniem stałym nie odbiega ona znacząco od takiej z uzębieniem mlecznym. Szczotkowanie przez dwie minuty dwa razy dziennie pastą z fluorem. To czy używamy szczoteczki manualnej, elektrycznej czy sonicznej ma drugorzędne znaczenie. Dziecko z uzębieniem stałym jest już wystarczająco sprawne, aby samo mogło dołączyć nitkowanie do codziennej higieny. Oczyszczanie języka skrobaczką i płukanie jamy ustnej płukankami antyseptycznymi stanowi doskonałe uzupełnienie podstawowych zabiegów higienicznych. Nigdy nie jest za późno, aby takie nawyki u dziecka wyrobić, a więc pamiętajmy przede wszystkim profilaktyka.

Obecność uzębienia mlecznego jest niezbędna dla prawidłowego wyrastania zębów stałych, ponieważ te pierwsze utrzymują miejsce dla drugiego pokolenia zębów. Ich przedwczesna utrata może prowadzić do wad ortodontycznych i innych problemów w jamie ustnej. Dlatego pamiętajmy, że ze względu na słabszą mineralizację twardych tkanek mleczaków procesy demineralizacyjne przebiegają w nich dużo gwałtowniej, prowadząc do przedwczesnej ich utraty. Błędny jest zatem pogląd, tak często słyszany, że leczenie zębów mlecznych jest zbędne.

 

Magdalena Zielnik-Stawicka, lekarz dentysta

ACI-DEN/006/04-2018

Data publikacji: 28.08.2018

---